Bazı terapistler Freud’dan başlayarak günümüze kadar gelen psikanalitik yaklaşımı benimserler. Bu durumda hasta genellikle bir sedirde uzanır ve terapist onun başucunda, yüzyüze gelmeyecek bir şekilde yer alır. Hasta, konuşturularak serbest çağrışım yoluyla ruhsal derinliklerindeki çatışmaların, sorunların bilincine varmaya başlar.

Kimi terapistler ise günümüzde daha yaygın olarak kullanılan hastayla yüzyüze, karşılıklı oturarak konuşmayı tercih eder. Terapinin yüzlerce yöntemi vardır. Psikanalitik yaklaşımdan varoluşçu yaklaşıma kadar çeşitli yaklaşım yöntemleri oluşturulmuştur. Ama yöntem ne olursa olsun terapideki amaç, sorunları ortadan kaldırmak ve kişiyi iyileştirmektir. Kişi sorunlarından kurtulduğunda, kendisiyle barışık ve topluma uyumlu sağlıklı bir birey haline geldiğinde, terapi başarıyla sonuçlanmış demektir.

Terapide kime hangi yollarla yaklaşılacağı önemlidir. Günümüzde 400’den fazla psikoterapi yaklaşımı olduğu bilinmektedir.

Psikoterapi türleri, terapistin hastaya yaklaşma biçimi ve tutumuna göre; bastırıcı, destekleyici ya da derinliğine araştırıcı olabilir.

Kurumsal çıkış noktasına göre ise psikodinamik temellere dayanan psikoterapi yöntemleri vardır. Bunlar: Freud’un geliştirdiği psikanaliz ve bunun değiştirilmiş biçimleri; Freud’dan yöntem olarak büyük ayrılıklar göstermeyen, fakat kuramsal açıdan ayrılıkları olan yeni analiz okullarına bağlı yöntemler; psikanalitik benlik psikolojisi ve psikanalitik kendilik psikolojisi.

Kurumsal çıkış noktasına göre öğrenme ilkelerine dayanan psikoterapi türleri de mevcuttur. Bunlar: Koşullandırma, davranış sağaltımı, duyarsızlaştırma, üstüne gitme gibi..

Bir diğer kuramsal çıkış noktasına göre diğerlerinden farklılık gösteren psikoterapi yöntemi de varoluşçu ve olgu-bilimci temellere dayanan terapi türleridir.

Psikoterapideki sağaltım durumu biçimine ve yapısına göre; bireysel psikoterapi, grup psikoterapisi, psikodrama, oyun psikoterapisi, aile psikoterapisi olarak sınıflandırılabilir.

Kime hangi yollarla yaklaşılacağının bilinmesi noktasında hastanın durumu, yapısı, eğitimi, yaşı, zeka kapasitesi, sorunları ve oluş biçimleri gibi faktörlerin değerlendirilmesi önem taşır. Kişi, özelliklerine, kişilik yapısına, insan ilişkilerine, aile ilişkilerine ve ailedeki sorunlarına göre; bireysel, grup ya da aile terapisine alınabilir. Evlilik sorunlarının olduğu bir durumda çift terapisi uygulanabilir.

Uygulamada; telkin, ikna, yol gösterme, serbest çağrışım, direnç, aktarım, açığa kavuşturma ve belirtilerin yorumlanması gibi araçlar ve yollar kullanılabilir.

Terapide, sorunu hastanın kavraması ve terapiste bu konuda ipuçları vermesi beklenir. Daha sonra yorumlar yapılır. Hasta kendisi çabalayarak ve bu arada terapistinden de yardım alarak içgörü kazanır. Hiçbir çaba harcamadan hastaya birtakım bilgiler vermek, açıklamalarda bulunmak ona iç görü kazandırmaz. Bu bir terapi şekli değildir. Terapist, psikoterapötik yaklaşımın ilkelerini bilir ve öncelikle dinlemeyi bilir, hastaya sahip çıkar, hastaya empati (sanki sorun kendisininmiş gibi algılayabilmek) ile yaklaşır, hastayı asla yargılamaz ve hastanın olumlu yanlarını tanıyıp onları desteklemeye çalışır. İnsancıl davranır. Terapist hasta ilişkisinin sınırlarını asla unutmaz. Hastayı, sorunları, bocalamaları ve uyum güçlükleri olan, fakat kendisine göre de bir kişiliği bulunan bir birey olarak görür. Kolay yorumlamalara kapılmaz ve klişeleşmiş, tek yanlı, dar görüşler kullanmaz. Gereksiz ve aşırı iyimser teminatlar vermekten kaçınır, ancak karamsarlığı ve olumsuzluğu beslemez. Hasta ile ilişkilerinin özelliklerine sürekli dikkat eder. Hastaya karşı daima dürüst olur. Gücünü kötü emeller için kullanmaz.

KAYNAKLAR

Alper, Y., Bayraktar, E., Karaçam, Ö. (2001). Herkes İçin Psikiyatri. İstanbul: Gendaş Yayınları.

Öztürk, M.Ö. (1985). Psikanaliz ve Psikoterapi. Ankara: Sevinç Matbaası.